قیزیل آزربایجان (زنجان)

معادل تركی طلا آلتین می باشد و نه قیزیل. قیزیل در زبان تركی نام رنگ می باشد مانند: ساری، قیرمیز، یاشیل و ... . البته قیزیل فقط بر یك رنگ خاص اطلاق نمی شود بلكه بر طیفی از رنگ ها مانند نارنجی، صورتی، قرمز و قهوه ای شامل می شود. برای ملموس شدن و درك موضوع به این چند مثال و ترجمه ی فارسی آن توجه كنید: قیزیل داغلار( كوه های قهوه ای رنگ )، قیزیل گول ( گل محمدی كه رنگ صورتی دارد)، قیزیل باش ( سر قرمز یا كلاه قرمز، اصطلاحی كه به صفویان به دلیل پوشیدن كلاه سرخ داده شده بود)، قیزیل قویون( در اصل نژاد گوسفند افشار كه پشمی به رنگ قهوه ای متمایل به سرخ و با مایه های از رنگ سیاه دارد)، قیزیل تورپاق( خاك قهوه ای آمیخته با سرخ) و ... . ممكن است این سئوال برای ما پیش بیاید كه چرا ترك ها تمام این رنگ ها را سرخ نامیده اند در حالیكه در خود زبان تركی برای هر یك از این رنگ ها نام اختصاصی وجود دارد . در جواب باید گفت، قیزیل از مصدر قیزماق ساخته شده است و این مصدر معانی گوناگون و در عین حال مرتبط با هم دارد: ۱- گرم یا داغ شدن۲- عصبانی شدن۳- غلیان شهوت و ... . تقریبا تمامی این معانی با رنگ قرمز ارتباط دارند: انسان وقتی عصبانی می شود چهره اش صورتی مایل به سرخ می گردد و یا اشیا در اثر حرارت رنگ قرمز به خود می گیرند و اصطلاحا سرخ می شوند و ... . لازم به توضیح نیست كه رنگ های نارنجی، صورتی، قرمز و قهوه ای تفاوتشان یا در میزان قرمز بودنشان است و یا در رنگ متفاوتی كه با رنگ قرمز آمیخته می شود. طلا نیز چون به رنگ زرد مایل به سرخ می باشد ترك ها در توصیف رنگ این فلز از واژه ی قیزیل استفاده می كنند و كلمه ی قیزیل نه به عنوان نام این فلز بلكه به رنگ این فلز اطلاق می شود.در زبان تركی به طلا آلتین گفته می شود كه اخیرا این كلمه از زبان محاوره و عامیانه رخت بربسته و رنگ این فلز به جای نام اصلی فلز در میان مردم آذربایجان متداول شده است. البته در ادبیات سنتی و كلاسیك آذربایجانی واژه ی آلتین به وفور به كار رفته و همچنین در نام برخی از مكان ها نیز هنوز خود را حفظ نموده است برای مثال در نام روستای آلتون كوش( قصر طلایی). در لهجه تركی مردم طارم چون مصوت /ای/ زمخت(قالین /ای/) وجود ندارد مصوت /او/ را جایگزین /ای/ نموده اند.