قیزیل آزربایجان (زنجان)

بعد از آنكه سربازان آزربایجانی در دسامبر سال 1992 پیروزیهائی نسبی در جبهه ارمنستان به دست آورد حكومت وقت ایران احساس خطر كرده و از جدائی سرزمینهای خود واتحاد جوانان تورك نگران بود این نگرانی از پیشروی نسبی ارتش آزربایجان باعث شد تا ایران مرزهای خود را در پارس آباد و نخجوان بست و ورود وخروج تمام اتباع ایران و آزربایجان را ممنوع اعلام كرد و با گشودن مرز ارمنستان میلیونها دلار كمك نظامی و غذائی و داروئی به ارمنستان فرستاده شد تا آنروز كه ایران مرزهای خودرا برای كمك به ارمنستان گشود این كشور تحت محاصره اقتصادی توركیه و ایران قرار داشت وتنها روسها وگرجها از طریق مرزهای شمالی به ارمنیها كمك میرساندند از این دوره به بعد سربازان روسی كه تا آنروز در مناقشه قره باغ فقط به عنوان مشاور در خدمت ارتش ارمنستان بودند با چراخ سبز ایران وارد جبهه جنگ مستقیم با ارتش تازه تاسیس آزربایجان شدند وبا درخواست دولت وقت ایران برای نابود كردن سرزمینهای آزربایجان وارد نبرد شدند و ایران نزدیك به 20 میلیون دلار به ارتش ارمنستان كمك نظامی ارسال نمود وسربازان روس به استخدام ارتش از هم گسیخته ارمنستان درآمدند و برای تسخیر نصف جمهوری آزربایجان توسط ارامنه برنامه ریزی گردید اما با شروع قتل عام در سرزمینهای اشغالی قره باغ وبخصوص خوجالی ایران نگران شورشهای داخلی شد و خود را حامی جمهوری آزربایجان نامید وكمكهائی ناچیز برای رد گم كردن به آوارگان آزربایجان داد ارتش روسیه برای اشغال نصف شهرهای جمهوری آزربایجان با ارامنه هم دست شده بود ورسها تك تیراندازان و ورزیده ترین سربازان خود را به ایروان ارسال كرده بودند حدود 30 هزار سرباز روس به همراه هزاران مستشار نظامی درحال برنامه ریزی جهت اشغال نصف جمهوری آزربایجان بودند و ایران نیز با ارسال 20 میلیون دلار شارژ مالی و تسلیحاتی باروت روسها را شعله ور میكرد تا اینكه ماجرای قتل عام خوجالی و رسانه ای شدن آن توسط خبرگزاریهای توركیه موجب شد تا ایران از كرده خود پشیمان شده و سیاست خود را تغییرداد .
در اوایل سال 1995 ایران خواستار صلح شد ودست توركیه را در اجرای پیمان نامه های صلح باز گذاشت و از اروپائیها برای برقراری صلح مساعدت خواست چون به خواسته خود كه تضعیف جمهوری آزربایجان بود رسیده بود و دیگر سیاست اشغال نصف آزربایجان را كنار گذاشت چون ارتش ارمنستان به قتل عام می پرداخت واین میتوانست موجب شورش در داخل مرزهای ایران شده واحساس هم دردی آزربایجان جنوبی را شعله ور كند.

در این دوران ایران برای برقراری صلح تلاش كرد چون آزربایجان به قدر كافی ضربه خورده بود و از قتل عامها احساس پشیمانی میكرد و برای آزربایجان كمكهای غذائی فرستاد تا به نوعی احساس هم دردی كرده باشد .
تاریخ گواه است كه اگر ایران 20 میلیون دلار كمك نظامی وغذائی به ارمنستان نمیكرد 30 هزار سربار روس قدرت جنگیدن در ارمنستان را نداشتند و كمر رزیم ارمنستان خم شده بود اگر كمكهای دولت توركیه نبود ارتش روسیه تا باكو پیش روی میكرد و اگر فشار آزربایجان جنوبی نبود دولت وقت ایران به اشغال كامل جمهوری آزربایجان رضایت میداد .